(յուլիսի 4, yerkir.am) Թուրքիայի արտգործնախարարի հոդվածը’ ուղղված հայ ժողովրդին, իրականում արդեն մի քանի տարի է` Թուրքիայի իշխանություններին մոտ կանգնած, բայց Ցեղասպանության հարցում արդեն մի քիչ տարբեր մոտեցում ցուցաբերող մտավորականների կողմից արտահայտվող միտքն էր. լրագրողներին այսօր ասաց ՀՅԴ Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը:
Այսինքն, ըստ բանախոսի, որ ինչ-որ բան կատարվել է, որ ինչ-որ վատ բան է արել այդ ժամանակ պետությունը, բայց հայկական կողմն էլ պետք է ընդունի, որ թուրքերի համար էլ են վատ տարիներ եղել, եւ պետք է, նրանց բառերով, այդ «համատեղ ցավը» կամ «հասարակական ցավը» կիսվի, եւ, Դավութօղլուի բառերով, արդար հիշողություն լինի:
Դա, շեշտեց Կիրո Մանոյանը, իրականում պատմության խեղաթյուրում է, որովհետեւ այնպես չէ, որ հայերն են մեղավոր Օսմանյան կայսրության վերջին տարիներին թուրքերին ու մուսուլմաններին պատահած խնդիրների, ողբերգությունների համար, իսկ հայության նկատմամբ իրականացված Ցեղասպանությունը հենց Թուրքիայի իշխանությունների արածն է:
«Եվ, ուրեմն, չի կարելի հավասարության նշան դնել, բայց այդ մտավորականները փորձում էին այդ հավասարության նշանը դնել: Պարզ է, որ այդ մոտեցումը միայն մի շարք մտավորականների մոտեցում չէր, որովհետեւ այն դրսեւորվեց նաեւ Թուրքիայի վարչապետի` ապրիլի 23-ի ուղերձում ու դրանից հետո’ Դավութօղլուի մեկ հոդվածում»,- ասաց Մանոյանը:
Ըստ բանախոսի` առաջարկում է Դավութօղլուն իր հոդվածում, դա իրականում պատմության խեղաթյուրում է, քանի որ Թուրքիայի արտգործնախարարն ասում է, թե պետք չէ, որ հիշողությունը սկսվի 1915-ից կամ դրա անմիջական նախօրեից, մինչ այդ մենք միասին շատ լավ էինք ապրում եւ այլն: Ավելին’ Դավութօղլուն ավելի շուտ մեղադրում է փոոքրամասնություններին, որ նրանք որոշ ազգայնական մոտեցումներ են ունեցել, ու ոչ մի տեղ չի ասում, որ դրանք Թուրքիայի իշխանությունների մոտեցման’ պանթուրանականության, պանթյուրքիզմի իրական հակազդեցությունն էին: Եվ Դավութօղլուն ակնկալիք ունի, որ Սփյուռքը եւ Հայաստանը ինչ-որ տեղ դրական կարձագանքեն, ու շարունակում է անտեսել Հայաստանի պաշտոնական արձագանքը, որ մայիսի 27-ին հնչեց նախագահի կողմից: Թուրքիայի արտգործնախարարը շեշտում է, որ իրենց նպատակներից մեկը, եթե ոչ` գլխավորը, Արցախի հարցի կարգավորումն է’ մինչև չլուծվի Արցախի հարցը, չեն կարգավորվի նաեւ հայ-թուրքական հարաբերությունները:
Բայց Դավութօղլուի հոդվածում առաջ քաշվող մոտեցումը’ թվացյալ մեղմությունը, ոչ միայն որոշ մտավորականների կողմից առաջ քաշվող գիծ է, այլ նաև դիվանագետների:
«Երբ 2009 թվականին Հայաստան-Թուրքիա արձանագրությունները նախաստորագրվել էին արդեն, 2009 թվականի հուլիսին Թուրքիայում գումարվեց թուրք դեսպանների մեծ ժողով: Այդ ժողովում արծարծվել են նաեւ Հայաստանի ու հայության հետ հարաբերությունների խնդիրները, և երկու միտք է առաջ քաշվել: Մեկը այն դասականն է, որով ասվում է’ պետք է անընդհատ ժխտենք, շատ կոշտ ձեւով, հակառակը’ գրքեր տպենք, ֆիլմեր սարքենք եւ այլն: Մյուսը, որ ավելի շատ երիտասարդ դեսպանների մոտեցումն է եղել, որ պետք է ընդունել, որ ինչ-որ վատ բան է կատարվել` ոչ միայն հայերին, այլեւ փոքրամասնություններին, ինչ-որ տեղ պետք է նաեւ ներողություն խնդրել, եւ եթե ցանկացողներ կան վերադառնալու, իրենց պապերի կալվածքները հետ ստանալու, պետք է հնարավորություն տալ, որ վերադառնան: Այս մոտեցումը 2009 թվականի հուլիսից, փաստորեն, զարգացել է Թուրքիայի իշխանությունների մոտ, եւ, կարծես, այդ երկրորդ մոտեցումն է, որ արդեն այսօր ավելի շատ հիմք է ստանում Թուրքիայի իշխանությունների մոտ»,- ներկայացրեց Հայ Դատի եւ քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատուն:
Կիրո Մանոյանը ընդգծեց, սակայն, որ Թուրքիայի իշխանությունների ժխտողական քաղաքականությունը չի փոխվել. Այսինքն` հիմա էլ ասում են’ պետք է ընդունել, որ ինչ-որ բաներ եղել են, բայց ոչ` ցեղասպանություն: Բայց այդ ժխտողականությունն ավելի նուրբ ձեւով է դրսեւորվում: Եվ եթե ոչ հայ հասարակության, ապա գոնե օտար, հատկապես` քաղաքական շրջանակների համար կարող է նույնիսկ հաճելի հնչեն նման մոտեցումները, ինչպես, օրինակ, Էրդողանի ապրիլի 23-ի ուղերձն էր, որը թեեւ աննախադեպ էր, բայց ոչինչ չէր ասում:
«Եթե նաեւ Դավութօղլուի այս հոդվածը նկատի ունենանք, ապա պարզ է, որ նրանք 2015-ին’ Ցեղասպանության 100-ամյակին ընդառաջ փորձելու են իբր նոր բան ասել, բայց իրականում նույն ժխտողական քաղաքականությունը կիրառել: Արդեն ասացի’ թուրքական քաղաքական իշխող վերնախավի մոտ դա բավականին ամրապնդվել է: Թուրքիան փորձում է քիչ տարբեր քաղաքականություն վարել, բայց այդ տարբերությունը ձեւի մեջ է եւ ոչ բովանդակության»,- ասաց Կիրո Մանոյանը: