ՀԱՐՑԱԶՐՈՅՑ ԵՒՐՈՊԱՅԻ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ՅԱՆՁՆԱԽՈՒՄԲԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԳԱՍՊԱՐ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆԻ ՀԵՏ

(ԳԱՆՁԱՍԱՐ – Ապրիլ 24, 2016-ի յաւելուած) Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 101ամ­եա­կին առի­թով, «Գան­ձա­սար», իր ըն­թեր­ցող­նե­րը Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի աշ­խա­տանք­նե­րուն ծա­նօ­թաց­նե­լու մի­տու­մով, հե­տեւ­եալ հար­ցազ­րոյ­ցը ու­նե­ցաւ յանձ­նա­խում­բի նա­խա­գահ Գաս­պար Կա­րա­պետ­եա­նի հետ.

Յա­րութ Էօր­տէկ­եան.- Կը խնդ­րենք հա­մա­ռօտ կեր­պով անդ­րա­դառ­նաք Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բի աշ­խա­տանք­նե­րուն:

Գաս­պար Կա­րա­պետ­եան.- Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բը ՀՅԴ Բիւ­րո­յի Հայ Դա­տի Կեդ­րո­նա­կան Խոր­հուր­դին մաս կը կազ­մէ, եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին կեդ­րո­նա­կան գրա­սեն­եակ­նե­րէն մէկն է: Պրիւք­սէ­լի մէջ գրա­սեն­եա­կին բա­ցու­մը կա­տար­ուե­ցաւ 2002-ին: Նկա­տի ու­նե­նա­լով հա­մաշ­խար­հա­յին քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րուն մէջ Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան կա­րե­ւո­րու­թիւնը, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան դէ­պի Եւ­րո­պա hակում­նե­րը, ինչ­պէս նա­եւ հայ­կա­կան Սփիւռ­քի առկա­յու­թիւնը, ՀՅԴ Բիւ­րօն անհը­րա­ժեշտ հա­մա­րեց զարկ տալ Պրիւք­սէ­լի մէջ քա­ղա­քա­կան աշ­խա­տանք­նե­րու, ուր կը գտն­ուին Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը եւ ՆԱ­ԹՕ-ի կեդ­րո­նա­տե­ղին: Պրիւք­սէլ կը գտն­ուին նա­եւ մեծ թիւով ըն­կե­րու­թիւն­ներ, հա­ղոր­դակ­ցա­կան եւ լրատ­ուա­կան հաս­տա­տու­թիւն­ներ, լոպի­ին­կով զբա­ղող մի­ջազ­գա­յին, հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թիւն­ներ:

Գրա­սեն­եա­կը, Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րուն կող­քին, Եւ­րո­պա­յի մէջ գտ­նուող մի­ջազ­գա­յին կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րու հետ կ՛աշ­խա­տի, ինչ­պէս` Եւ­րո­պա­յի Խոր­հուր­դին (Council of Europe) Սթ­րազ­պուրկ եւ ԵԱՀԿ-ի (OSCE) Վի­են­նա:

Մեր աշ­խա­տան­քի հիմ­նա­կան առանց­քը կը կազ­մեն Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ճա­նա­չումն ու դա­տա­պար­տու­մը, Ար­ցա­խի մի­ջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը, Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թեան պե­տա­կա­նու­թեան հզօ­րա­ցու­մը, Վրաս­տա­նի հա­յու­թեան իրա­ւունք­նե­րու պաշտ­պա­նու­թիւնը, Թուրք­իոյ Եւ­րո­պա­կան Միու­թիւն մտ­նե­լու գոր­ծըն­թա­ցի բա­ցա­սա­կան կող­մե­րու յայտ­նա­բե­րու­մը, Ազր­պէյ­ճա­նի ռազ­մա­պաշտ, հա­կա­հայ քա­ղա­քա­կա­նու­թեան դէմ դնե­լը: Վեր­ջին շր­ջա­նին կը ջա­նանք նա­եւ Սուր­իոյ հայ գա­ղու­թին օժան­դա­կու­թիւն ապա­հո­վել եւ Իրա­քի փոք­րա­թիւ հայ գա­ղու­թին օգ­նել:

Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի գրա­սեն­եա­կը կը հա­մադ­րէ եւ ընդ­հա­նուր ուղ­ղու­թիւն­ներ կու տայ յատ­կա­պէս Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի 13 յանձ­նա­խում­բե­րու հա­մա­եւ­րո­պա­կան գոր­ծու­նէ­ու­թեան: Եւ­րո­պա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բը եւ Պրիւք­սէ­լի գրա­սեն­եա­կը եւ­րո­պա­կան շր­ջա­նակ­նե­րու մէջ ծա­նօթ են «European Armenian Federation for Justice and Democracy» (EAFJD) անու­նով:

Յ.Է.- Թուրք­իոյ խորհր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն մաս­նակ­ցած էիք որ­պէս դէտ, ի՞նչ են ձեր տպա­ւո­րու­թիւն­նե­րը:

Գ.Կ.- Մենք, Ժո­ղո­վուրդ­նե­րու Ժո­ղովր­դա­վար Կու­սակ­ցու­թեան հրա­ւէ­րով, բա­ցա­յայ­տօ­րէն հե­տե­ւե­ցանք Թուրք­իոյ ընտ­րու­թիւն­նե­րուն, 2015 թուա­կա­նի Յու­նի­սին եւ Նո­յեմ­բե­րին, որով­հե­տեւ ինչ­պէս գի­տէք, Յու­նի­սին կա­ռա­վա­րու­թիւն կա­րե­լի չե­ղաւ կազ­մել եւ Նո­յեմ­բե­րին կր­կին ընտ­րու­թիւն­ներ տե­ղի ու­նե­ցան: Յու­նի­սէն Նո­յեմ­բեր շատ բան փոխ­ուե­ցաւ, կար­ծէք եր­կու ամ­բող­ջո­վին տար­բեր եր­կիր­նե­րու մէջ տե­ղի ու­նե­ցած ընտ­րու­թիւն­ներ ըլ­լա­յին:

Յու­նի­սին, եթէ յոյ­սի նշոյլ մը կար, յատ­կա­պէս փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու իրա­ւունք­նե­րուն եւ ընդ­հա­նա­րա­պէս լու­սանց­քի վրայ գտ­նուող բնակ­չու­թեան հա­մար, մին­չեւ Նո­յեմ­բեր ամէն բան չքա­ցաւ Էր­տո­ղա­նի եւ իր Ար­դա­րու­թիւն եւ Բար­գա­ւա­ճում Կու­սակ­ցու­թեան մի­ջո­ցով, որոնք ամ­բող­ջո­վին ար­գելք կը հան­դի­սա­նան, նոյ­նիսկ եր­բեմն ան­մեղ քա­ղա­քա­ցի­նե­րու ար­եան գնով, եր­կի­րը դէ­պի ազա­տու­թիւն տա­նող ճա­նա­պար­հին: Մե­զի, հա­յե­րուս հա­մար, ան­շուշտ ող­ջու­նե­լի էր հայ երես­փո­խան­նե­րուն ներ­կա­յու­թիւնը խորհր­դա­րա­նէն ներս: Կը յու­սանք, որ լաւ աշ­խա­տանք կը տա­նին:

Յ.Է.- Ար­ցա­խի հար­ցով, Եւ­րո­պա­կան Խոր­հուր­դէն ներս ազերի­­ա­կան հա­կա­քա­րոզ­չու­թիւնը քօ­ղա­զեր­ծե­լու հա­մար ինչ­պի­սի՞ աշ­խա­տանք կը տա­նիք:

Գ.Կ.- Ծա­նօթ էք ար­դէն, որ Յուն­ուա­րին քն­նարկ­ուե­ցան եր­կու հա­կա­հայ բա­նա­ձե­ւեր, որոնք ան­մի­ջա­կա­նօ­րէն պատ­րաստ­ուած էին Պաք­ուի եւ իր բա­րե­կամ­նե­րուն կող­մէ: Այս եր­կու բա­նա­ձե­ւե­րէն մին յա­ջո­ղե­ցանք տա­պա­լել, իսկ միւ­սը` ոչ: Բա­ւա­կան սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թիւն տե­ղի ու­նե­ցաւ Հա­յաս­տա­նի խորհր­դա­րա­նի պատ­ուի­րա­կու­թեան եւ մեր, ինչ­պէս նա­եւ Եւ­րո­պա­յի տա­րած­քին գտ­նուող Հայ Դա­տի յանձ­նա­խում­բե­րուն մի­ջեւ: Այս մէ­կը պէտք է մե­զի դաս ըլ­լայ, որ այս եւ նման մի­ջազ­գա­յին կա­ռոյց­նե­րու մէջ ալ աւե­լի ու­շա­դիր ըլ­լանք: Մենք կը բա­ցա­յայ­տենք Ազր­պէյ­ճա­նի ինչ իս­կա­կան դէմ­քը եւ բռ­նա­կալ, ռազ­մա­կան պե­տու­թիւն մը ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը: Կա­րե­ւոր է նա­եւ, որ զա­նա­զան խորհր­դա­րան­նե­րու ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­ներ, ան­դամ­ներ այ­ցե­լեն Ղա­րա­բաղ, մօ­տէն ծա­նօ­թա­նան իրա­վի­ճա­կին, Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դա­վար յա­ռա­ջըն­թա­ցին, տես­նեն հոն, տեղ­ւոյն վրայ, որ հայ ժո­ղո­վուր­դը ինչ­պի­սի ազա­տա­տեն­չու­թեամբ կը կեր­տէ իր ապա­գան: Այս առու­մով տա­կա­ւին անց­եալ շա­բաթ մենք Ղա­րա­բա­ղէն վե­րա­դար­ձանք: Մեր հետ էին Պել­ճի­քա­յի եւ Ֆին­լան­տա­յի խորհր­դա­րան­նե­րու ան­դամ­ներ: Հի­մա, պի­տի աշ­խա­տինք իրա­կա­նաց­նել հա­մա­ձայնը­ւած գոր­ծակ­ցու­թիւն­նե­րը: Ար­ցա­խի անց­եալ տար­ուան խորհըր­դա­րա­նա­կան ընտ­րու­թիւն­նե­րուն, առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով մի­ջազ­գա­յին դէ­տե­րու խումբ մը կազ­մած եւ ու­ղար­կած էինք Ար­ցախ: Անոնք ապ­շած էին ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ար­դար եւ ազատ ըն­թաց­քէն: Անոնց­մէ շա­տեր Ազր­պէյ­ճա­նի ընտ­րու­թիւն­նե­րուն ալ իբր դէտ մաս­նակ­ցած են. կր­նան հա­մե­մա­տել մէ­կը միւ­սին հետ, եւ տես­նել եր­կու եր­կիր­նե­րու ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան մա­կար­դակ­նե­րը:

Իսկ Ար­ցա­խի դէմ Ազր­պէյ­ճա­նի Ապ­րիլ ամս­ուայ քա­ռօր­եայ պա­տե­րազ­մին ըն­թաց­քին, ան­մի­ջա­պէս իրա­զե­կե­լու սկ­սանք եւ­րո­պա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը, պատ­կան կա­ռոյց­նե­րը, թէ Ազր­պէյ­ճան անար­գե­լով խա­ղա­ղու­թեան հաս­տատ­ման ուղղ­ուած ամէն քայլ` դի­մեց նոր ար­կա­ծախն­դու­թեան, ան­գամ մը եւս խախ­տե­լով խա­ղի բո­լոր կա­նոն­նե­րը, նոյ­նիսկ ոճիր­ներ գոր­ծեց ան­մեղ քա­ղա­քա­ցի­ներ եւ նա­հա­տակ զի­նուոր­ներ բար­բա­րո­սա­բար խոշ­տան­քե­լով: Իբր ար­դիւնք այս աշ­խա­տանք­նե­րուն, Սթ­րազ­պուր­կի եւ Պրիւք­սէ­լի մէջ ու­նե­ցանք հա­յան­պաստ դիր­քո­րո­շում­ներ, Եւ­րո­խորհր­դա­րա­նի եւ Եւ­րո­պա­կան Խոր­հուր­դի լի­ա­գու­մար նիս­տե­րուն ըն­թաց­քին: Աշ­խա­տան­քը կը շա­րու­նակ­ուի, ան­շուշտ:

Յ.Է.- Պրիւք­սէլ, Եւ­րո­խորհր­դա­րա­նին մէջ վեր­ջերս կազ­մա­կերպ­ուե­ցաւ «Ցե­ղաս­պա­նու­թիւնը ցե­ղաս­պա­նու­թե­նէն ետք» ցու­ցա­հան­դէ­սը: Խնդ­րեմ ման­րա­մաս­նու­թիւն­ներ ներ­կա­յաց­նէք այս ուղ­ղու­թեամբ:

Գ.Կ.- Այո՛, այս ցու­ցա­հան­դէ­սը կը ծրագ­րէ­ինք անց­եալ տար­ուը­նէ, Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նու­թեան 100ամ­եա­կի աշ­խա­տանք­նե­րու ծի­րէն ներս: Հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թեամբ Սամ­ուէլ Կա­րա­պետ­եա­նի գըլ­խա­ւո­րած Հայ­կա­կան Ճար­տա­րա­պե­տու­թեան Ու­սում­նա­սի­րութ­եան կեդ­րո­նին: Կա­րա­պետ­եան նա­եւ լու­սան­կար­նե­րու հե­ղի­նակն էր: Նման ցու­ցա­հան­դէս առա­ջին ան­գամ ըլ­լա­լով իրա­կա­նա­ցաւ Հա­յաս­տա­նէն եւ Ար­ցա­խէն դուրս` Եւ­րո­խորհր­դա­րա­նին մէջ, մէկ շաբթ­ուայ տե­ւո­ղու­թեամբ: Ներ­կա­յիս կը ծրագ­րենք նոյն լու­սանը­կար­նե­րը ցու­ցադ­րել եւ­րո­պա­կան այլ եր­կիր­նե­րու մէջ: Մեր նպա­տակն է բա­ցա­յայ­տել թր­քա­կան պե­տու­թեան քան­դիչ դե­րը եւ որ ան մին­չեւ այ­սօր կը շա­րու­նա­կէ ու­րա­նալ Հա­յոց Ցե­ղաս­պա­նութ­եան փաս­տը: Ի մի­ջի այ­լոց, տա­կա­ւին այ­սօր իմա­ցանք, որ թուրք պե­տու­թիւնը հայ եւ այլ փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու պատ­կա­նող եկե­ղե­ցի­ներ իւ­րա­ցու­ցած է Տի­ար­պէ­քի­րի մէջ: Ցու­ցա­հան­դէ­սի նպա­տակն ալ ճիշդ այս է, բա­ցա­յայ­տել ներ­կա­յիս Թուրք­իոյ ժըխ­տո­ղա­կա­նու­թիւնը եւ ու­րա­ցու­մը:

Յ.Է.- Մի­ջին Արե­ւել­քի մէջ տե­ղի ու­նե­ցած զար­գա­ցում­նե­րուն լոյ­սին տակ, յատ­կա­պէս Սուր­իոյ տագ­նա­պին գծով, հայ հա­մայն­քին եւ ընդ­հան­րա­պէս քրիս­տո­նէ­ու­թեան դէմ ծա­ռա­ցած վտանգ­նե­րը չէ­զո­քաց­նե­լու գծով ինչ­պի­սի՞ աշ­խա­տանք­ներ տա­րած էք, եւ կա­րե­լի է տա­նիլ:

Գ.Կ.- Հոս տե­ղե­կաց­նեմ, որ Ապ­րի­լի վեր­ջե­րը հա­լէ­պա­հայ Աւօ Գաբրի­էլ­եա­նի նկա­րա­հա­նած «Տու­ներ առանց դռ­նե­րու» ժա­պա­ւէ­նը պի­տի ցու­ցադ­րենք Պրիւք­սէ­լի մէջ, հայ գա­ղու­թը եւ քա­ղա­քա­կան շր­ջա­նակ­նե­րը իրա­զեկ դարձ­նե­լու Հա­լէ­պի եւ ընդ­հան­րա­պէս Սուր­իոյ հա­յութ­եան տագ­նապ­նե­րուն: Առա­ջին օրե­րէն ար­դէն, մենք հան­դի­պում­ներ ու­նե­ցանք Եւ­րո­պա­կան Միու­թեան բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տօն­եա­նե­րու հետ, բա­ցատ­րե­լու հա­մար հա­կա­մար­տու­թիւնը` փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու աչ­քով դիտ­ուած: Մշ­տա­կան կա­պի մէջ ենք նա­եւ սուր­իա­­հայ գա­ղու­թի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րուն եւ եկե­ղեց­ւոյ հետ: Նա­եւ, Պել­ճի­քա­յի պե­տու­թեան հետ աշ­խա­տանք­ներ տա­րած ենք` ան­մի­ջա­կան օգ­նու­թիւն հասց­նե­լու Սուր­իա:

Հոս նշեմ, որ Պել­ճի­քա­յի Հայ Դա­տի Յանձ­նա­խում­բին հետ, եր­կու առի­թով քա­ղա­քա­կան – լրատ­ուա­կան պատ­ուի­րա­կու­թիւն ու­ղար­կե­ցինք Սուր­իա եւ մէկ ան­գամ` Իրաք: Ներ­կա­յիս, Պել­ճի­քա­յի մէջ գտ­նուող փոք­րա­մաս­նու­թիւն­նե­րու մի­աց­եալ ջան­քե­րով կազ­մած ենք Մի­ջին Արե­ւել­քի քրիս­տոն­եայ փոք­րա­մաս­նու­թեան օգ­նու­թեան յանձ­նա­խումբ մը, որ զա­նա­զան տե­սա­կի օժան­դա­կու­թիւն կ՛ու­ղար­կէ յատ­կա­պէս Սուր­իա եւ Իրաք:

Յ.Է.- Վեր­ջա­պէս ի՞նչ խօսք կ՛ուղ­ղէք վի­րա­ւոր սուր­ի­ա­հա­յու­թեան:

Գ.Կ.- Ան­շուշտ, որ Սուր­իոյ մէջ բնա­կող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րուն իրա­վի­ճա­կը դժ­ուար է, սա­կայն հե­րո­սա­կան դի­մադ­րու­թիւն ցոյց կը տր­ուի բո­լոր դըժ­ուա­րու­թիւն­նե­րուն դէմ: Ցա­ւա­լի է ան­շուշտ, որ մեր պա­պե­նա­կան հո­ղե­րուն այն­քան մօտ հայ­կա­կան Սփիւռ­քի ամե­նահ­զօր գա­ղութ­նե­րէն մէ­կը, այս վի­ճա­կին մատն­ուե­ցաւ: Այս պայ­ման­նե­րուն մէջ, ող­ջու­նե­լի է սուր­ի­ա­հայ ղե­կա­վա­րու­թեան տա­րած աշ­խա­տան­քը: Եւ­րո­պա­յէն կըր­նանք ըսել միայն, որ պէտք է քիչ մը եւս դի­մա­նալ, որ մենք մեր կա­րե­լին կ՛ընենք ինչ որ չա­փով նուա­զեց­նե­լու ձեր ցա­ւը, կամ օժան­դա­կու­թեան մեր բա­ժի­նը հասց­նե­լու:

Կը մաղ­թենք, որ գո­նէ Հա­յաս­տան գտ­նուող սուր­ի­ա­հայ մեր քոյ­րե­րը եւ եղ­բայր­նե­րը մնան Հա­յաս­տան, իսկ հե­ռա­ւոր եր­կիր­ներ մեկ­նող­նե­րը վե­րա­դառ­նան: Կաս­կա­ծէ վեր է, ան­շուշտ, որ սուր­ի­ա­հայ գա­ղու­թը պի­տի յա­րա­տե­ւէ, որով­հե­տեւ եթէ այս պայ­ման­նե­րուն մէջ նման ազ­գա­յին գործ կը տար­ուի, պէտք է միայն հպարտ ըլ­լալ եւ ապա­գա­յին լա­ւա­տե­սութ-եամբ նա­յիլ: Կը կրկ­նեմ, մենք ձեր կող­քին ենք, եւ մեր կա­րե­լին պի­տի շա­րու­նա­կենք ընել ձեր ցա­ւը մեղ­մաց­նե­լու հա­մար:

Հարզազրոյցը վարեց

Յարութ Էօրտէկեան