«Ազգ եւ ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նու­թիւն­ներ. ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ու­սու­մնա­սի­րու­թիւ­նը» գիր­քի ներ­կա­յա­ցում

Հ.Յ.Դ. ­Յու­նաս­տա­նի ­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի կազ­մա­կեր­պու­թեամբ, Եր­կու­շաբ­թի, 4 Ապ­րիլ 2022-ի ե­րե­կո­յեան, ­Ֆիք­սի «Ա­րամ ­Մա­նու­կեան» ա­կում­բին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ լրագ­րող եւ դոկ­տո­րա­կան թեկ­նա­ծու Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տա­սի «Ազգ եւ ազ­գա­յին փոք­րա­մաս­նու­թիւն­ներ. ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ու­սում­նա­սի­րու­թիւ­նը» գիր­քի ներ­կա­յա­ցու­մը, որ հրա­տա­րա­կուած է «­Պա­ցիու­լաս » հրա­տա­րակ­չա­տան կող­մէ։

­Ներ­կա­յա­ցու­մը նե­րառ­նո­ւած էր ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան 107-ա­մեա­կի ե­լոյթ­նե­րու ծի­րին մէջ։ ­Ներ­կայ ե­ղան ­Յու­նաս­տա­նի ­Հա­յոց թե­մա­կալ Ա­ռաջ­նորդ ­Գե­ղամ արք. ­Խա­չե­րեան, ­Հայ ­Կա­թո­ղի­կէ հա­մայն­քի գե­րա­պայ­ծառ ­Յով­սէփ ծ. վրդ. ­Պէ­զա­զեան, ­Նէոս ­Գոզ­մո­սի հո­գե­ւոր հո­վիւ ­Նա­րեկ քհնյ. ­Շա­հի­նեան, Հ.Հ. դես­պա­նու­թեան կող­մէ հիւ­պա­տոս պ. ­Տիգ­րան ­Վար­դա­նեան, Ազ­գա­յին վար­չու­թեան ա­տե­նա­պետ պ. ­Թագ­ւոր ­Յո­վա­կի­մեան, Հ.Կ.­Խա­չի, ­Հա­մազ­գա­յի­նի եւ Հ.Մ.Ը.Մ.-ի Շր­ջա­նա­յին եւ տե­ղա­կան վար­չու­թիւն­նե­րու ան­դամ­ներ, յոյն բա­րե­կամ­ներ եւ մեծ թի­ւով հայ­րե­նա­կից­ներ։

­Ներ­կա­յաց­ման բա­ցու­մը կա­տա­րեց ընկ. ­Յով­հան­նէս ­Ղա­զա­րեան, նշեց թէ սոյն հրա­տա­րա­կու­թիւ­նը կու գայ մաս կազ­մե­լու գիր­քե­րու այն շար­քին, որ խո­րազ­նին կը վեր­լու­ծեն ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը ու ա­նոր հե­տե­ւանք­նե­րը, յատ­կա­պէս նկա­տի ու­նե­ցած ըլ­լա­լով յու­նա­հայ գա­ղու­թը ու ա­նոր կազ­մու­թեան պատ­ճառ­նե­րը։ ­Հե­ղի­նա­կը պատ­մա­կան նկա­րագ­րում­նե­րէն ան­դին, ման­րա­մաս­նօ­րէն կը վեր­լու­ծէ ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ծրագ­րու­մի եւ գոր­ծադ­րու­թեան պատ­ճառ­նե­րը, լոյս սփռե­լով թրքա­կան ազ­գայ­նա­կա­նու­թեան դրսե­ւո­րում­նե­րուն վրայ, ո­րոնք հան­դի­սա­ցան ցե­ղաս­պան ­Թուր­քիոյ մղիչ ու­ժը։ ­Գիր­քը վկա­յու­թիւն մըն է հայ ժո­ղո­վուր­դի կրած մեծ ա­ղէ­տին, որ դա­րէ մը ա­ւե­լի ան­պա­տիժ մնա­լով, մղեց նաեւ այլ ու­ժեր եւ ոճ­րա­գործ­ներ ի­րա­գոր­ծե­լու ահ­րե­լի ցե­ղաս­պա­նու­թիւն­ներ աշ­խար­հի տա­րած­քին։ Օ­րո­ւան հան­դի­սա­վա­րը եզ­րա­փա­կեց ը­սե­լով, թէ յատ­կա­պէս 1965-էն ի վեր, հայ ժո­ղո­վուր­դը հե­տե­ւո­ղա­կա­նօ­րէն կը հե­տապն­դէ եւ կը պա­հան­ջէ ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան միջազ­գա­յին ճա­նա­չու­մը եւ ար­դար հա­տու­ցու­մը, օ­րի­նակ դառ­նա­լով նաեւ այլ բախ­տա­կից ժո­ղո­վուրդ­նե­րու ար­դար ի­րա­ւունք­նե­րու ճա­նաչ­ման։ ­Յա­ջոր­դա­բար, խօսք ա­ռաւ «­Պա­ցիու­լաս» հրա­տա­րակ­չա­տան տնօ­րէ­նը, որ դրո­ւա­տեց Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տա­սի հրա­տա­րա­կու­թի­նը, նշե­լով, թէ հե­ղի­նա­կը իր լրագ­րո­ղի եւ ա­կա­դե­մա­կան թեկ­նա­ծո­ւի զոյգ հան­գա­մանք­նե­րով պատ­րաս­տած է աշ­խա­տու­թիւն մը, որ հե­տաքրք­րու­թեամբ կը կար­դա­ցո­ւի ըն­թեր­ցո­ղին կող­մէ, հա­սա­րա­կու­թիւ­նը ի­րա­զեկ դարձ­նե­լով պատ­մա­կան կա­րե­ւոր ե­ղե­լու­թիւն­նե­րուն շուրջ։

­Գիր­քի գլխա­ւոր ներ­կա­յաց­նո­ղը ե­ղաւ ­Փան­տիօ հա­մալ­սա­րա­նի քա­ղա­քա­կան գի­տու­թիւն­նե­րու դա­սա­խօս եւ ե­րես­փո­խան պ. ­Տի­միթ­րիս ­Քե­րի­տիս, որ ան եւս դրո­ւա­տեց հե­ղի­նա­կի աշ­խա­տու­թիւ­նը, նշե­լով, թէ այն յա­տուկ ու­սու­մնա­սի­րու­թիւն մըն է, ոչ միայն ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­սին, այ­լեւ կա­րե­ւոր ու­ղե­ցոյց մը՝ յոյն եւ պոն­տա­կան ժո­ղո­վուրդ­նե­րու կրած տա­ռա­պանք­նե­րուն ու­սում­նա­սի­րու­թեան ուղ­ղու­թեամբ։ Ան եւս, յա­տուկ շեշտ դրաւ թրքա­կան ազ­գայ­նա­կա­նու­թեան դրսե­ւո­րում­նե­րուն վրայ, տա­լով այն պատ­մա­կան են­թա­հո­ղը, ո­րուն մէջ Օս­մա­նեան կայս­րու­թիւ­նը փո­խա­կեր­պո­ւե­ցաւ դի­ւա­նա­կա­լա­կան պե­տու­թեան, ո­րուն մէջ ազ­գայ­նա­կա­նու­թեան գա­ղա­փա­րի ջա­հա­կիր­նե­րը դար­ձան զի­նո­ւո­րա­կան խա­ւը, Իթ­թի­հա­տի պա­րագ­լուխ­նե­րը եւ թրքա­կան պե­տա­կան մե­քե­նան։ ­Խօ­սո­ղը ման­րա­մաս­նօ­րէն անդ­րա­դար­ձաւ այն ծալ­քե­րուն, ո­րոնք վեր­լու­ծո­ւած են հե­ղի­նա­կին կող­մէ եւ կը մատ­նան­շեն ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ծրագ­րու­մին ու ի­րա­գործ­ման դրդա­պատ­ճառ­նե­րը։

Իր խօս­քի ա­ւար­տին, յոյն ե­րես­փո­խա­նը յա­տուկ ան­դա­դարձ կա­տա­րեց հայ­կա­կան Ս­փիւռ­քին կող­մէ ցու­ցա­բե­րո­ւած ու­ժա­կա­նու­թեան, մո­ռա­ցու­թեան մէջ չմատ­նե­լու ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան ար­դար հա­տուց­ման խնդի­րը։ Ան նաեւ նշեց, թէ Եւ­րո­պա­կան ու մի­ջազ­գա­յին ա­տեան­նե­րը պար­տա­ւոր են ա­ւե­լին ը­նե­լու, որ­պէս­զի ­Թուր­քիա ճանչ­նայ իր կա­տա­րած ո­ճիր­նե­րը Ա­րե­ւել­քի քրիս­տո­նեայ ժո­ղո­վուրդ­նե­րուն դէմ։

­Խօ­սող­նե­րու կար­գին էր նաեւ ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան հար­ցե­րով եւ վեր­լու­ծում­նե­րով զբա­ղող յու­նա­կան «­Մի­լի­թէր» կայ­քէ­ջի տնօ­րէն, հան­րա­ծա­նօթ լրագ­րող ­Փա­րիս ­Քար­վու­նո­փու­լոս, որ խօ­սե­լով ներ­կայ ի­րա­կա­նու­թեան մա­սին նշեց, թէ ցե­ղաս­պան ­Թուր­քիան մէջ­տեղ նե­տո­ւած է խա­ղա­ղա­սէ­րի հան­գա­ման­քով եւ կը փոր­ձէ իր ցե­ղաս­պա­նա­կան դի­մա­գի­ծը թաքց­նել «խա­ղա­պա­հի դե­րին» մէջ։ Անդ­րա­դառ­նա­լով գիր­քին ու հե­ղի­նա­կին, խօ­սո­ղը ընդգ­ծեց, որ ­Փի­ղա­տաս իր լրագ­րո­ղի հան­գա­ման­քով լուրջ պրպտում­ներ եւ վեր­լու­ծում­ներ կը կա­տա­րէ ու հար­ցե­րուն վրայ լոյս կը սփռէ։ Ան կա­րե­ւոր նկա­տեց գի­րքի հրա­տա­րա­կու­թիւ­նը ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թեան նիւ­թի ար­ծարծ­ման հա­մար։ ­Վեր­ջին խօ­սո­ղը ե­ղաւ գիր­քի հե­ղի­նա­կը, լրագ­րող Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տաս, որ նախ իր շնոր­հա­կա­լու­թիւ­նը յայտ­նեց ­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բին, ներ­կայ խօ­սող­նե­րուն եւ հրա­տա­րակ­չա­տան, ո­րոնք գիր­քի լայն ներ­կա­յաց­ման ա­ռի­թը ըն­ծա­յե­ցին։ ­Հե­ղի­նա­կը անդ­րա­դար­ձաւ գիր­քի պա­րու­նա­կու­թեան եւ այն պատ­ճառ­նե­րուն, ո­րոնք յատ­կան­շե­ցին ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան ծրագ­րու­մը։ ­Յա­ջոր­դա­բար, խօ­սե­ցաւ իր կա­տա­րած հար­ցա­խոյ­զին մա­սին յու­նա­հայ գա­ղու­թի ան­դամ­նե­րուն հետ, ուր­կէ ան կա­րո­ղա­ցաւ քա­ղել հե­տաքրք­րա­կան տո­ւեալ­ներ ­Ցե­ղաս­պա­նու­թեան պատ­մա­կան յի­շո­ղու­թեան եւ պա­հան­ջա­տի­րու­թեան զգա­ցում­նե­րուն մա­սին իւ­րա­քան­չիւր հա­յու մէջ։

Իր խօս­քի ա­ւար­տին, Ա­լեք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տաս շեշ­տեց, որ ­Հա­յոց ցե­ղաս­պա­նու­թիւ­նը ան­ցեա­լին պատ­կա­նող պատ­մա­կան ան­ցու­դարձ մը չէ, այլ կը մնայ այժ­մէա­կան, ո­րու ճա­նա­չու­մը կը հատէ ժա­մա­նագ­րա­կան եւ աշ­խար­հագ­րա­կան սահ­ման­նե­րը։

Օ­րո­ւան հան­դի­սա­վար ընկ. ­Յով­հան­նէս ­Ղա­զա­րեան փա­կե­լով ե­րե­կոն շնոր­հա­կա­լու­թիւն յայտ­նեց բո­լոր խօ­սող­նե­րուն եւ ներ­կա­նե­րուն, ո­րոնք ըն­դա­ռա­ջե­ցին ­Հայ դա­տի յանձ­նա­խում­բի հրա­ւէ­րին։

Լ­րագ­րող Ա­լիք­սանտ­րոս ­Փի­ղա­տաս մա­կագ­րեց իր վա­ճա­ռո­ւած գիր­քի օ­րի­նակ­նե­րը։

azator.gr